تاريخ دريافت مقاله: 96/10/24 تاريخ پذيرش مقاله: 97/3/22 فصلنامه علمی- پژوهشی روانسنجی دورة ششم شمارة 24 بهار 1397 صفحات: -70 57 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر شده در گروه سنی 15 سال WISC-R is alive in Iran: Standardization of Wechsler Intelligence Scale for Children - Revised (WISC-R) in the 15 years children مريم شفیع پور 2 مهريار ندرمحمدی 1 Abstract Objective: Due to the increasing use of the WISC-R in Iran clinical centers and not been standardized this test in 15 years old children. The purpose of this study was standardizing the WISC-R in 15 years old children.ethod: This research was descriptive. 120 subjects (60 girls and 60 boys) were selected by random sampling in three age groups (4 months apart). Descriptive statistics parameters of raw scores of sub-scales were calculated and raw scores were converted to standard scores using non-linear transformation using Z table. The standard scores of each subscale were converted linearly to a scaled score with an average of 10 and standard deviation of 3 ss = ((z 3) + 10). Reliability of verbal performance and total subscales were evaluated the Cronbach's alpha coefficient. The mean of verbal performance and total intelligence was calculated.results: For each of age groups obtained convert tables for transformation raw scores to scaled scores. The mean and standard deviation of row scores in all three age groups were calculated in 12 subscales. Using the scores of the 10 original چکیده هدف: با توجه به کاربرد آزمون هوش تجديد نظر شده کودکان وکسلر WISC-R در مراکز درمانی ايران و هنجاريابی نشدن اين آزمون در گروه سنی 15 ساله ها پژوهش حاضر با هدف هنجاريابی اين آزمون انجام شد. روش: اين پژوهش از نوع توصیفی بود. تعداد 120 نفر )60 دختر و 60 پسر( در سه گروه سنی به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه مورد ارزيابی قرار گرفتند. پارامترهای توصیفی نمرات خام خرده مقیاسها محاسبه شد و با استفاده از جدول Z با تبديل غیرخطی به نمرات استاندارد تبديل گرديد. نمرات استاندارد هر خرده مقیاس با تبديل خطی به نمره تراز شده ای با میانگین 10 و انحراف استاندارد 3 تبديل شدند. اعتبار خرده مقیاس های کالمی و عملی و کل خرده مقیاس ها با محاسبه ضريب آلفای کرونباخ مورد ارزيابی قرار گرفت. میانگین ضريب هوش کالمی عملی و کل گروه محاسبه گرديد. يافته ها: سه جداول تبديل نمرات خام به نمرات تراز شده بدست آمد. با استفاده از نمرات 10 مقیاس اصلی در جداول به دست آمده میانگین ضرايب هوش کالمی VIQ=96.93 عملی PIQ=97.12 و کل FSIQ=96.69 به دست آمد. متوسط اعتبار خرده مقیاسهای کالمی 82/. =α و 1.گروه روانپزشکی - استاديار دانشکده پزشکی - دانشگاه علوم پزشکی اردبیل 2. دانشجوی کارشناسی ارشد گروه روانشناسی بالینی دانشگاه ازاد اسالمی واحد اردبیل
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 58 subscales the average of verbal performance and the full scale intelligence respectively were VIQ=96.93 PIQ=97.12 FSIQ=96.69. The average relibility (Cronbach's alpha) of the verbal performance and total subscales respectively were α=0.82 0.71 0.84. Conclusion: Regarding these results it can be stated that WISC-R can be used to determine the intelligence in 15 years old students and until the standardization of the latest versions of WISC conversion tables can be used by counselors psychologists for this age group. Key words: Standardization Weschler intelligence scale for Children- Revised (WISC-R) 15 years old Children عملی 0/71=α و کل خرده مقیاس هاα=./84 بود و در سطح قابل قبولی بودند. نتیجه گیری: با توجه به نتايج می توان بیان کرد که اين آزمون قابلیت استفاده برای تعیین هوشبهر در دانشآموزان 15 ساله را دارا می باشد و جداول تبديل نمرات به دست آمده می تواند از سوی مشاوران روانشناسان برای اين گروه سنی استفاده شود. واژه های کلیدی: هنجاريابی مقیاس هوشی کودکان WISC-R کودکان 15 ساله مقدمه در ايران نیز همچون ساير کشورهای جهان همه روزه تعداد زيادی از کودکان با آزمون های 2004(. عمدهترين دلیل اجرای آزمون هوش برای هوش مورد ارزيابی قرار میگیرند )آيکن 1 کودکان تشخیص عقب ماندگی ذهنی تشخیص اختالل يادگیری تشخیص نقايص شناختی ثانوی بر اختالالت نورولوژيک و روانپزشکی میباشند که در موقعیتهای آموزشی بالینی و قضايی صورت می گیرد )گروث مارنات 2009 2 کوالی 2017 3 عابدی صادقی ربیعی و مجد 2016(. با توجه به هدف ارزيابی و با در نظر گرفتن شرايط و محدوديت های افراد از انواع مختلفی از آزمون ها برای سنجش هوش افراد استفاده می شود )کوالی 2014(. آزمون WISC-R با داشتن 12 خرده مقیاس )10 خرده مقیاس اصلی و 2 خرده مقیاس ذخیره( بررسی جامع و نسبتا کاملی از وضعیت شناختی فرد بعمل می آورد و صرفا به ارائه يک ضريب هوشی اکتفا نمی کند بلکه يک نیمرخ شناختی از فرد بدست می دهد که جامع بوده و عالوه بر ضريب هوش کلی دو ضريب هوش کالمی 2014(. آزمون WISC-R از زمان انتشار و عملی را هم ارائه می کند )اولکو کورکماز و ساهین 4 آن در تاريخ 1974 در بسیاری از کشورها هنجاريابی و استاندارد گرديده و برای ارزيابی توانايی هوشی در موقعیت های بالینی و آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است و البته در برخی از کشورها 1. Aiken 2. Groth-arnat 3. Coaley 4. Uluc Korkmaz & Sahin 5. Jedrychowski et al
59 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... 2015 امانی و مانند ايران هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرد )جدريکوسکی و همکاران 5 همکاران 2017 بیرامی نظری هاشمی و موحدی 2017(. در ايران اگرچه نسخه چهارم آزمون WISC-IV ترجمه شده است و در پژوهشهای و موقعیتهای بالینی بکار می رود )احمد مجید حمیدرضا ملکی مشهدیفرآباد 2012( ولی هنجاريابی و استاندارسازی آن توام با مشکالتی است و نیاز به بررسی های مجدد دارد از جمله مشکالت WISC- IV کم بودن تعداد گروه هنجاريابی )872 نفر( می باشد. همچنین برای تبديل نمرات خام به نمرات تراز شده گروه سنی 6 سال تا 7 سال و 11 ماه )2 سال( فقط از يک جدول استفاده می کند اين در حالی است که در WISC-R برای تبديل نمرات خام از جداولی استفاده می شود که دامنه سنی 4 ماه دارند يعنی برای هر سال سه جدول برای تبديل نمره خام دارد. طبیعتا پاسخ به يک سوال توسط کودک 6 ساله با پاسخ به همان سوال توسط يک کودک 7 سال و يازده ماهه میزان توانمندی هوشی متفاوتی را نشان می دهند و استفاده از يک جدول برای دامنه سنی 24 ماهه) 6 سال تا 7.11 سال( يعنی چشم بستن به تفاوت های هوشی اين دوره سنی که تحوالت آن سريع و پرشتاب و بسیار مهم می باشد. عالوه بر آن در هنجاريابی آزمون WISC-IV در برخی از جداول تبديل نمرات خام به نمرات تراز شده مخصوصا در دامنه انتهايی نمرات خام برخی خرده مقیاس ها برای چندين نمره خام متوالی يک نمره تراز ارائه شده است. با توجه به برخی از اين مشکالت استفاده از نمرات آزمون هوشی در تفسیر توانمندیهای شناختی با احتیاط توصیه شده است )اهرامی 2013(. بنابراين استفاده از اين نسخه وکسلر در ايران نیاز به بررسی ها و پژوهش های زيادی دارد تا میزان خطای حاصل از نمره گذاری به حد منطقی باشد. عالوه بر مشکالت WISC-IV بايد متذکر شد در ايران و برخی از کشورهای ديگر هنوز آزمون WISC-R زنده است و توسط سازندگان و شرکت های فعال در تهیه و توزيع ابزارهای سنجش روانی ساخته می شود و به بالینی کارها عرضه می گردد. در مراکز بالینی و بیمارستان ها و مراکز مشاوره روازنه تعداد زيادی از کودکان با آزمون WISC-R مورد ارزيابی شناختی و سنجش هوش قرار می گیرند. عالوه بر کار های بالینی آزمون WISC-R در ايران در تحقیقات هم بکرات مورد استفاده قرار می گیرد از جمله در پژوهش های مسعودی ثقه السالمی و ثاقب جو )2017( عابدی صادقی و ربیعی ) 2016 ( عطادخت يعقوبی بشرپور و زارعی ) 2015 ( نريمانی و نوری )2015( غباری بناب و شکوهی يکتا )2012( هارون رشیدی وم رادی منش )2014( اعظمی و مقدس )2013( و يعقوبی و همکاران ) 2008 ( کارگرشورکی ملک پور و احمدی )2010( رحیمیان بوگر و حبیبی )2012( و چندين پژوهش ديگر که همگی در سالهای اخیر انجام شده اند برای ارزيابی هوش از نسخه تجديد نظر شده وکسلر کودکان استفاده شده است. نکته مهم اين است که در ايران تقريبا هیچگونه نظارتی بر تهیه و تولید فروش و هنجاريابی و استانداردسازی و اجرای آزمون ها از طرف هیچ نهاد و ارگانی اعم از سازمان نظام مشاوره و روان شناسی انجمن روانشناسی
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 60 بالینی ايران دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و يا سازمان بهزيستی صورت نمی گیرد )باقر و فاطمه( و اين مساله اعتبار و استاندارد بودن ابزارها و سنجش های انجام شده را مخدوش می کند. در علم روانسنجی برای تفسیر نمرات انفرادی حاصل از آزمون های هوشی نمرات خام فرد با نمرات حاصل از گروه هنجاريابی مقايسه می گردد. با اجرای آزمون روی گروه وسیعی از افراد بهنجار و بدست آوردن شکل و نحوه توزيع نمرات گروه هنجاريابی معیاری برای مقايسه و تفسیر 2014(. هدف اصلی هنجاريابی ارائه جداولی است که نشانگر نمرات افراد بدست می آيد )اوربین 1 عملکرد گروه هنجاريابی بوده و با استفاده از آنها می توان عملکرد فرد خاصی را با گروه سنی مشابه مقابسه کرده و نمره خام فرد را تفسیر نمود )کلین 2013(. در ايران آزمون WISC-R توسط شهیم در سال 1373 هنجاريابی گرديد )غفاری عباسخانیان و جلیلی 2014( و تقريبا نتايج همان هنجاريابی هم اکنون هم استفاده می گردد )کالنی اصغری نکاح و غنايی چمن آباد 2015(. هنجاريابی شهیم در برگیرنده گروه سنی 14 و 15 ساله ها نبود و فاقد جداول تبديل نمرات اين گروه های سنی می باشد )اس 1371(. بنابر اين افرادی که در اين محدوده سنی هستند به ناچار يا با ابزار های ديگری ارزيابی می شوند يا برای تبديل نمرات آنان از جدول 13 ساله ها استفاده میشود اين مساله تفسیر نمرات اين گروه های سنی را با مشکل مواجه می کند. در بررسی های به عمل آمده هیچگونه پژوهشی در رابطه با هنجاريابی اين گروه های سنی با آزمون WISC-R يافت نشد باتوجه به تولید و استفاده گسترده از WISC-R در کارهای بالینی و پژوهشی و با توجه به مشکالت WISC-IV هدف اين پژوهش اين است که به عنوان متممی بر کار شهیم برای حل مشکالت موجود در ارزيابی هوشی کودکان 15 ساله آزمون WISC-R را در کودکان گروه سنی 15 ساله هنجار يابی نموده و جداول تبديل نمرات خام به نمرات تراز شده را برای اين گروه سنی ارائه نمايد. روش پژوهش اين پژوهش از نوع توصیفی )آزمون سازی( بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره اول مقطع متوسطه شهرستان میاندوآب در سال تحصیلی 1395-1394 بود. تعداد 120 نفر )60 دختر و 60 پسر( در سه گروه سنی با فاصله 4 ماه )گروه اول: 15/0/0 تا 15/3/30 گروه دوم: 15/4/0 تا 15/7/30 گروه سوم: 15/8/0 تا 15/11/30( به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب و مورد ارزيابی قرار گرفتند. ابزار پژوهش آزمون وکسلر تجديد نظر شده کودکان )WISC-R( بود. آزمون وکسلر کودکان به صورت انفرادی و توسط يک نفر کارشناس ارشد روانشناس بالینی که در اجرای آزمون دوره ديده بود اجرا شد. هر دانش آموز به 1. Urbina
61 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... شکل انفرادی در مدرسه در اتاق مشاوره مورد ارزيابی قرار گرفت. ارزيابی هر فرد در يک جلسه انجام شد. بعد از گرفتن مشخصات دانش آموز و محاسبه دقیق سن آزمودنی به ترتیب مقیاسهای کالمی )اطالعات شباهتها حساب واژه ها ادراک و حافظه ارقام( و عملی خرده )تکمیل تصاوير ترتیب تصاوير مکعبها تنظیم قطعات تطبیق عالئم و مازها( طبق دستور العمل آزمون و با رعايت محدوديت زمانی نقاط شروع و شرايط اتمام اجرا شدند. همانطور که می دانید برای طراحی جداول تبديل نمرات خام به تراز شده می توان از دو روش تبديل خطی و غیر خطی استفاده کرد. در تبديل خطی میانگین و انحراف استاندارد هر گروه سنی را در هر يک از خرده مقیاس محاسبه کرده و سپس برای تمام نمرات خام نمره استاندارد z = x μ محاسبه می کنند. اين تبديل خطی نمودار دندانه داری )Z( را با استفاده از فرمول σ ايجاد می کند برای بدست آوردن نمودار هنجاری صاف از تبديل غیر خطی استفاده می گردد. بدين نحو که ابتدا برای نمرات هر خرده مقیاس فراوانی و درصد فراوانی تجمعی محاسبه و با استفاده از جدول شماره )1( درصد فراوانی تجمعی به نمرات Z متناطر تبديل می گردد. در اين پژوهش از تبديل غیرخطی برای محاسبه نمرات Z استفاده شد. سپس نمرات Z حاصل با استفاده از فرمول ss = ((z 3) + 10) به نمرات تراز شده تبديل گرديدند. جدول) 1 ( تبديل درصد فراوانی تجمعی به نمرات z نهايتا ضرايب هوشی کالمی )VIQ( و عملی )PIQ( و هوشبهر کلی )FSIQ( با استفاده از 10 مقیاس اصلی برای 120 نفر محاسبه و اعتبار خرده مقیاس های کالمی و عملی و کل خرده مقیاس
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 62 ها با محاسبه ضريب آلفای کرونباخ مورد ارزيابی قرار گرفتند. تحلیل آماری اطالعات بدست آمده با بکارگیری نرم افزار آماریSPSS-16 انجام شد. نتايج میانگین و انحراف استاندارد نمرات خام هر يک از خرده مقیاس های برای سه گروه سنی محاسبه گرديد. میانگین و انحراف استانداردهای خرده مقیاس های کالمی و عملی به تفکیک گروه سنی در جداول )2( ارائه شده است. گروه جدول )2( میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس های کالمی وکسلر مقیاس اطالعات )inf( مقیاس شباهت ها) sim ( مقیاس حساب ( )art 2/18 14/82 5/50 18/34 3/47 اول 15/02 2/63 14/40 6 16/15 4/36 دوم 13/32 1/88 14/20 5/36 15/94 3/87 سوم 13/56 گروه مقیاس واژه ها) voc ( مقیاس ادراک) com ( مقیاس حافظه ارقام) DS ( 3/76 15/48 3/67 23/19 5/61 اول 34/9 3/60 14/45 4/10 22//40 6/54 دوم 33/97 3/71 15/25 4/10 21/84 5/62 سوم 33/61 ادامه جدول) 1 ( میانگین و انحراف استاندارد خرده مقیاس های عملی هوش وکسلر گروه مقیاس ترتیب تصاوير) PA ( مقیاس مکعبها )BD( مقیاس تکمیل تصاوير Pc( ) 10/25 42/68 2/51 17/68 4/20 اول 21/51 13/29 36/95 2/83 17/12 6/77 20/52 دوم 10/82 36/25 2/49 17/35 5/84 20/89 سوم
63 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... مقیاس تنظیم مقیاس تطبیق عالئم خرده مقیاس )COD( )OA( گروه قطعات مازها) az ( 4/32 25/82 9/93 55/48 4/56 اول 24/65 5/31 24/37 12/76 55/75 5/95 22/35 دوم 4/57 22/10 11/22 54/02 4/74 22/23 سوم با توجه به اينکه WISC-R دارای 12 خرده مقیاس می باشد بنابراين برای 3 گروه سنی مجموعا 36 جدول جهت نمايش نمرات خام فراوانی تجمعی نمرات Z و نمرات تراز شده هر خرده مقیاس در هر گروه سنی مورد نیاز می باشد که برای پرهیز از طوالنی شدن از ارائه اين جداول خودداری می شود. در جداول 4 3 و 5 جداول تبديل نمرات خام به تراز شده ارائه شده است. اعداد مندرج در باالی سمت چپ جدول ها دامنه سنی مربوط به هر جدول را نشان می دهد. در هر يک از جدولها نمرات تراز شده در دوسوی جدول و نمرات خام زير ستون مربوط به هر خرده مقیاس نوشته شده است. با مراجعه به جدول متناسب سن کودک و پیدا کردن نمره خام در ستون مخصوص به هر خرده مقیاس نمره تراز شده معادل آن نمره را می توان يافت. به عنوان مثال در جدول شماره 3 فردی که در خرده مقیاس اطالعات نمره خام 13 گرفته است نمره تراز شده برابر 8 خواهد بود.
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 64
65 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... برای ارزيابی اعتبار آزمون همسانی درونی خرده مقیاس های کالمی عملی و کل با محاسبه ضريب آلفای کرونباخ محاسبه گرديد. نتايج ارزيابی اعتبار آزمون در جدول شماره 6 ارائه شده است. جدول )6( آلفای کرونباخ مقیاس های کالمی و عملی سه گروه سنی آزمودنی ها آلفای کرونباخ مقیاس عملی آلفای کرونباخ مقیاس کالمی گروه های سنی 0/72 0/83 15/0/0 تا 15/3/30 0/77 0/87 15/4/0 تا 15/7/30 0/65 0/78 15/8/0 تا 15/11/30 0/71 0/82 میانگین میانگین ضرايب آلفا کالمی سه گروه سنی 0/82 و میانگین ضريب آلفای عملی سه گروه سنی 0/71 بدست آمد. نهايتا با استفاده از جداول تبديلی ضريب هوشی تمام شرکت کنندگان سه گروه سنی محاسبه گرديد میانگین و انحراف استاندارد مینیمم و ماگزيمم ضرايب هوشی به شرح جدول شماره )7( می باشند. 14/14 14/05 13/62 جدول )7( هوشبهرهای کالمی عملی و کلی آزمودنی ها مینیمم ماکزيمم 96/93 97/12 96 /69 136 128 128 62 58 65 هوشبهرکالمی هوشبهرعملی هوشبهر کلی بحث و نتیجه گیری يافتههای پژوهش حاضر با نتايج پژوهش عابدی صادقی و ربیعی )2016( عسگررضا )2003( )2012( مبنی بر معتبر بودن آزمون ويسک آر همسو شهیم )1992( ناکانو واتکینز کزر و اريک 11 بود در برخی از اين پژوهش ها آزمون WISC-R به عنوان معیار مالک يا آزمون موازی استفاده شده بود و همبستگی ويسک چهار و ويسک آر باال و معنی دار مشاهده شد بود. به نظر می آيد مطابق قانون فالين عالرغم ضرورت تغییر برخی از آيتم های آزمون ويسک آر همچنان ويسک آر به عنوان آزمون معتبری در سنجش توانايی هوشی کودکان مورد استفاده قرارگیرد و اين امر می تواند ناشی ازاين باشد که آيتم های ويسک آر در خیلی از خرده مقیاس ها مخصوصا خرده 1. Nakano Watkins Kezer & Arik 2. Booney Hankins & Brown
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 66 مقیاس های عملی چندان تحت تاثیر تحوالت فرهنگی و اجتماعی و آموزشی جامعه ايرا ن نمی باشد. ولی در رابطه با برخی ازخرده مقیاس های کالمی که از پیشرفت ها وتحوالت فرهنگی تاثیرات زيادی می پذيرند اين تبیین ممکن است صادق نباشد مانند خرده مقیاس رياضیات که در آن سواالتی وجود دارد که با معیار پولی رايج انطباق ندارد و نیاز به اصالح سوال دارد يا در خرده مقیاس اطالعات تغییرات جغرافیايی و سیاسی اعمال شده در سه دهه اخیر با برخی از سواالت اطالعات انطباق ندارد و ضروری است نسبت به اصالح سواالت اقدام صورت گیرد ولی ساير خرده مقیاس های کالمی مانند شباهتها درک مطلب و حافظه ارقام همچنان اعتبار خود را حفظ نموده اند. از طرفی ديگر متون آموزشی رده های مختلف تحصیلی در ايران عالرغم تغییرات ظاهری به لحاظ محتوايی تغییرات اساسی نداشتند. ضمنا يافته های پژوهش حاضر نشان میدهند جداول نمرات استاندارد برای گروه سنی 15 سال حاصل از پژوهش حاضر و جداول ارائه شده توسط شهیم )1992( برای گروه سنی 13 سال متفاوت هستند. اين تفاوت در خرده آزمون های کالمی و عملی قابل مشاهده است. میانگین نمرات 15 ساله به طور نسبی باالتر از میانگین نمرات 13 ساله شهیم است. بین میانگینهای گروههای مختلف سنی تفاوت مشاهده میشود که وجود چنین تفاوتی ضروری است زيرا آزمون وکسلر مانند هر آزمون هوشی ديگری بايد نسبت به نتايج حساس باشد يعنی بتواند تفاوت بین گروههای مختلف را نشان دهد دوم اينکه آزمون وکسلر مانند هر آزمون ديگری وابسته به سن است که با افزايش سن معلومات و مهارتها بالنسبه افزايش میيابند. )1988( انجام شد از آزمون وکسلر آر برای در تحقیق که توسط بونی هانکینز و براون 3 ارزيابی ضريب هوشی کودکانی که مشکالت خانوادگی داشتند استفاده گرديد در اين تحقیق نیز همسو با يافته های پژوهش اخیر اعتبار و روايی آزمون در حد نسبتا بااليی گزارش شده است. اين همسويی میتواند اين نکته را نشان دهد که برخی از خرده مقیاس های ويسک آر بیشتر تابع تحوالت نوروبیولوژيکی فرد میباشد تا اينکه تحت تاثیر تحوالت اجتماعی باشد بهعنوان مثال ظرفیت حافظ ارقام در حافظه کاری عمدتا تحت تاثیر تحوالت نظام های نوروبیولوژيک می باشد. )1983( دربررسی )2003( و رينولدز و جنسن 2 در پژوهشهايی که توسط رشتون وجنسن 11 تفاوتهای هوشی بین نژادهای مختلف انجام گرفت نشان می دهد که مقیاس هوشی وکسلر دارای اعتبار نسبتا بااليی می باشد و اين امرمی تواند ناشی از اين باشد که سوال های خرده مقیاس های ويسک آر کمتر تحت تاثیر ويژگیهای فرهنگی و نژادی قرار دارد. در اين پژوهش میانگین ضرايب هوشبهر کالمی و عملی و کلی دانش آموزان 15 ساله به ترتیب برابر 97/12 96/93 و 96/69 بدست آمد که نسبت به ضرايب هوشی گزارش شده توسط 1. Roshton & Jensen 2. Reynolds & Jensen
67 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... غفاری برای کودکان سالم پايین تر می باشد. وی با آزمون وکسلر کودکان WISC-R میانگین ضريب هوش کالمی 104/7 میانگین ضريب هوش عملی 108/6. و میانگین ضريب هوش کل 107/5 را گزارش نمود. البته در پژوهش وی کودکان زير 15 سال مشارکت داشتند و تعداد کودکان گروه سالم 90 نفر بود )جواد علی و معصومه( ضرايب اعتبار حاصله )خرده مقیاسهای کالمی 0/82 خرده مقیاسهای عملی 0/71( از اعتبار ارائه شده توسط شهیم به ترتیب 0/74 0/84 و 0/85 و اعتبار مقیاس اصلی وکسلر که 0/80 0/80 و 0/82 تفاوت معنی داری نداشت )غفاری و همکاران 2014(. مقیاس وکسلر کودکان تجديدنظر شده )WISC-R( در سال های اخیر در تحقیقات زيادی به کار گرفته دلیل اين موضوع می تواند اين باشد که اين مقیاس به عنوان معتبرترين آزمون های هوشی عالوه بر سنجش هوش توان تشخیص اختالل های شناختی گوناگون را داراست وبه علت سنجش همه جانبه کارکرد های هوش می توان از آن در طراحی برنامه های درمانی وبازپروری استفاده نمود )جواد و همکاران(. با توجه به نتايج حاصل می توان نتیجه گیری کرد مقیاش هوشی وکسلر کودکان نسخه تجديد نظر شده )WISC-R( از اعتبار و روايی الزم برخوردار است و علیرغم اينکه بیش از 25 سال از استاندارسازی و هنجاريابی آن گذشته هنوز به عنوان آزمونی معتبر و روا در موقعیت های بالینی آموزشی و پژوهشی مورد استفاده قرار می گیرد و يافته های اين پژوهش استفاده از آن را برای گروه سنی 15 سال هم امکان پذير می سازد. محدوديت ها و پیشتهادات محدوديت قابل ذکر پژوهش اين است که اين آزمون بر روی دانش آموزان عادی هنجاريابی شده و گروه نمونه محدود به شهرستان میاندواب بود. گروه دارای اختالل در اين پژوهش مورد ارزيابی قرار نگرفتند. پیشنهاد می شود در پژوهش های ديگر اين آزمون بر روی افراد دارای مشکالت روان شناختی اختالل يادگیری اختالل کمبود توجه سندرم داون يا ساير اختالالت توام با نقايص شناختی انجام گیرد. هچنین آزمون وکسلر چهار نیز با تعداد نمونه بیشتر و به صورت کشوری هنجاريابی و نرم سازی شود. منابع فارسی احمد ع. پ. مجید ب. و حمیدرضا ا. ف. مقايسه کودکان مبتال به بیش فعالی/نارسايی توجه ناتوانی يادگیری و کودکان بهنجار بر اساس مولفه های آزمون هوشی وکسلر کودکان )ويرايش جديد(.
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 68 امانی امید مظاهری نجاتی وحید شمسیان و شهین ب. ب. )2017(. تأثیر توانبخشی شناختی کارکردهای اجرايی بر افزايش میزان امیدواری نوجوانان نجاتيافته از سرطان خون: يک کارآزمايی بالینی باقر ث. ذ. فاطمه روانشناسی و مشاوره کشور. تصادفی. فصلنامه علمی پژوهشی توانبخشی 18)1( 82-73. ح. ج. سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسالمی ايران معمار بیرامی نظری هاشمی موحدی. )2017(. اثربخشی درمان توانبخشی عصب-روانشناختی بر عملکرد توجه مستمر در دانشآموزان با اختالل رياضی. 52-45 )3(10 جواد غ. علی ع. خ. معصومه مقايسه با افراد سالم. عابدی م. صادقی ا. ربیعی م. مجمد. )2016(. هنجاريا یب چهار در استان چهارمحال و بختیا ی.ر غفاری مقايسه. 511 عباسخانیان جلیلی. )2014(. تعی نی شهر تبريز. سالمت جامعه ج. تعیین ضريب هوشی کودکان دارای آسم متوسط در آزمون هوشی وکسلر کودکان دست آوردهای روان شناختی 22)2( 116-99. ضريب هوشی کودکان دارای آسم متوسط در با افراد سالم. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد 57)2( 505- کالنی س. اصغری نکاح س. م. غنايی چمن آباد ع. )2015(. اثربخشی برنامهی مبتنی بر بازیه یا نرمافزاری با رويکرد زبانشناختی بر دقت خواندن و درک مطلب دانشآموزان با اختالل خواندن. ناتوانی ه یا يادگیری )4(4.66-84 ملکی ح. ز. مشهدی فر ع. س. آباد غ. چ. )2012(. بررسی نیمرخ شناختی کودکان مبتال به اختالل نارسايی توجه/فزون کنشی در آزمون وکسلر کودکان. Paper presented at theهمايش م یل پژوهش و درمان در روانشناسی بالینی. Reference A. Atadokht V. Y. S Basharpoor & R. Zare (2015). The diagnostic capability of the wechsler intelligence scale for children in quickly diagnosis of students with special learning disability. Journal of Learning Disabilities 4(2) 55-69. doi:lkd-4 Aharmi arzieh F. S. Shoshtari ozhgan Abedi Ahmad. (2013). The relationship between students' profile in Wechsler's Intelligence scale (WISC_IV) and ultiple Intelligences (I) based on Gardner's Theory. TRAINING EASUREENT Volume 3 Number 9; 43-64. Aiken L. R. (2004). Assessment of intellectual functioning: Springer Science & Business edia.
69 ويسک- آر )WISC-R( در ايران زنده است: هنجاريابی آزمون هوش وکسلر کودکان- تجديد نظر... Asgar R. (2003). Standardization of the Wechsler IQ test on 10-yearold students in Tehran. (aster) Tehran University Tehran. Bonab B. G. Yekta. S. & YarYari F. (2012). The impact of direct instruction on the learning of mathematical concepts in children with mathematics disorder. Journal of Applied Psycology Research 3(1) 41-58. Boogar I. R. & Habibi. (2012). Sensitivity Specificity and Cutoff Point of the Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised in Diagnosis of Learning Disorders Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology 18(3) 195-201. Coaley K. (2014). An introduction to psychological assessment and psychometrics: Sage. Groth-arnat G. (2009). Handbook of psychological assessment: John Wiley & Sons. Hamid Y. Alireza J. Katayoun K. Behrouz D. & Zahra N. (2008). Comparing the efficacy of neurofeedback ritalin and combination therapy in reducing the symptoms of hyperactivity disorder (ADHD) children. DANESHVAR RAFTAR 15(31) 71-84. Jedrychowski W. A. Perera F. P. Camann D. Spengler J. Butscher. roz E.... Sowa A. (2015). Prenatal exposure to polycyclic aromatic hydrocarbons and cognitive dysfunction in children. Environmental Science and Pollution Research 22(5) 3631-3639. Karegar G. S. alekpour. & Ahmadi G. (2010). Effectiveness of fine otor Skills Training on Learning the athematical concepts in Children with Learning Disorders in the Third to the Fifth primary grade students of eybod city. Quarterly Journal Of Educational Leadership & Administration 22 (13) 105-126. Kezer F. & Arik R. S. (2012). An examination and comparison of the revisions of the Wechsler Intelligence Scale for Children. Procedia-Social and Behavioral Sciences 46 2104-2110. Kline P. (2013). Handbook of psychological testing: Routledge. aryam asoudi A. S. arzieh Saghebjoo. (2017). The effect of 8 weeks of aerobic training on cognitive performance in children with learning disorders. Journal of Fundamentals of ental Health 18(3) 161-168. Nakano S. & Watkins. W. (2013). Factor structure of the wechsler intelligence scales for children fourth edition among referred native american students. Psychology in the Schools 50(10) 957-968.
فصلنامه علمی پژوهشی روان سنجی دوره ششم شماره 24 بهار 1397 70 Narimani N. R. Abolghasemi A. (2015). Comparison of the effectiveness of phonological awareness strategies and Fernald multisensory to improve reading skill and comprehension of dyslexia students. Journal of Learning Disabilities 4(3) 104-120. Rashidi H. H. & oradimanesh F. (2014). A comparison of developmental language of children with verbal and nonverbal learning disabilities. 3 (3) 100-110. Reynolds C. R. & Jensen A. R. (1983). WISC-R subscale patterns of abilities of Blacks and Whites matched on Full Scale IQ. Journal of Educational Psychology 75(2) 207. Rushton J. P. & Jensen A. R. (2003). African White IQ differences from Zimbabwe on the Wechsler Intelligence Scale for Children- Revised are mainly on the g factor. Personality and Individual Differences 34(1) 177-183. S S. (1371). Adaptation and standardization of the Wechsler intelligence scale for children in Shiraz. 1371;7(1 2):123-154. Journal of Humanities and Social Sciences 7((1 2)) 123-154. Said Azami A.. Fatemeh Hemmat Ameneh Ahmadi (2013). Effectiveness of Computer-Assisted Cognitive Remediation (CACR) and Psychostimulant Drugs in Planning Skill of Children with Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder (ADHD). Journal of Clinical Psycology 3 (10) 1-17. Shahiam S. (1992.). Standardization of the Wechsler IQ Scale in Shiraz. University of Shiraz. Journal of Social Sciences and Humanities 7(13 14) 122-153. Uluc S. Korkmaz B. & Sahin O. (2014). Reconsideration of Flynn Effect in a Turkish Sample: A Comparison between WISC-R and WISC-IV IQ Scores. TURK PSIKOLOJI DERGISI 29(73) 60-72. Urbina S. (2014). Essentials of psychological testing: John Wiley & Sons. Vance B. Hankins N. & Brown W. (1988). Ethnic and sex differences on the test of Nonverbal intelligence quick test of intelligence and Wechsler intelligence scale for children revised. Journal of clinical psychology 44(2) 261-265.